Sử gia chuyên nghiệp và không chuyên

Hôm qua mình có tranh luận với 1 bác GS TS về lịch sử, cũng có tiếng, gọi là sử gia chuyên nghiệp cũng được. Tranh luận 1 hồi về nạn đói năm 45, bác ý có đưa 1 số nhận định, đánh giá về 1 số sử gia VNCH mà mình cho là đầy định kiến về nhân thân, chứ không phải về khoa học lịch sử. Tranh luận qua lại 1 lúc thì bác ấy phán: "Xin lỗi, có lẽ bạn không phải sử gia chuyên nghiệp nên mới...". Mình trả lời: "Tất nhiên rồi, vì nếu tôi chuyên nghiệp (kiểu trong nước), thì tôi cũng y như anh, thậm chí tệ hơn". 2 câu trao đổi trên là động cơ để mình viết stt này.

Theo mình, sai lầm nhất trong việc GD lịch sử, cũng như quan niệm của người dân là nhét môn lịch sử vào khối C và coi LS là môn học thuộc lòng.

Thực ra LS không chỉ có học thuộc lòng, vì học/nghiên cứu LS nghiêm túc là phải biết phản biện sử liệu và phải thạo về logic và các môn khoa học. Đúng là học/nghiên cứu LS ở VN đang là học thuộc lòng thật! Sách dạy thế nào thì HS, SV cứ học thuộc lòng như thế, rồi sau này có làm thầy thì lại dạy SV y chang.

Mình có cái may là học dốt môn LS nên đỡ mất công tẩy não, lại là dân chuyên Toán. Nên về mặt bằng chung là mình rành về logic và các môn khoa học hơn các bạn khối C. Nếu nghiên cứu sử tận ngọn ngành, thì phải biết nhiều thứ lắm, mới phản biện được sử liệu.

Ví dụ dễ thấy, để phản biện sự tồn tại của anh Lê Văn Tám thì phải hiểu là người tự thiêu đâu thể chạy được mấy chục mét. Làm sao chạy được mấy chục mét mà không bị lính canh bắn chết? Xác người sao bịt được lỗ châu mai, sao chèn được pháo lao dốc? Đấy là những thứ dễ thấy, không cần kiến thức gì cao siêu.

Để phản biện về nạn đói cũng cần kiến thức tổng hợp, về tình hình chiến tranh thế giới, về quân đội Nhật và đồng minh, về dân số và nông nghiệp Bắc Kỳ, về Việt Minh và các thủ pháp tuyên truyền, về chính phủ Trần Trọng Kim...Thì mới có thể vén tạm mây mù che lấp bởi lịch sử nhồi sọ mấy chục năm nay, mà chưa dám chắc có thể tiếp cận sự thật.

Lịch sử còn là người anh em của chính trị, chính trị gia chuyên nghiệp không thể không rành lịch sử, người rành lịch sử khắc biết về chính trị. Lịch sử cũng gắn liền với PĐ và bò đỏ, vì lịch sử là môn được dùng để tuyên truyền, nhồi sọ nặng nhất. Người có tâm, chỉ cần nói/viết đúng những gì mình biết về lịch sử, thì đã thành PĐ mất rồi!

Lịch sử nhắc đến toàn bộ các sự việc trong quá khứ, tức là trong đó có cả triết, cả các môn khoa học... Nói về Khổng tử, Lão tử, Socrates, Marx, Hayek...là nói về lịch sử, hay triết học, hay kinh tế, hay chính trị? Thật sự là không có ranh giới giữa các bộ môn. Lịch sử cũng có đủ các chuyên ngành như vậy, 1 bạn khối C học vẹt thì sao mà rành được?

Theo mình, cái khó và cái hay của môn lịch sử là để trả lời các câu hỏi TẠI SAO? Chứ không phải NHƯ THẾ NÀO? Tiếc thay, cách GD lịch sử XHCN chỉ muốn biến HS và cả GV, GS thành những con vẹt trẻ và già hoặc cao cấp hơn là con robot. Không phủ nhận là sử gia nhà nước cũng có người nọ người kia, nhưng họ vì nồi cơm mà không thể nói/viết lộn lề.

Lạ thay, cuốn sách có vẻ lộn lề nhất về lịch sử hiện đại VN được in chính thức trong nước lại là của thượng tướng An ninh Nguyễn Văn Hưởng, mà do NXB CAND phát hành (nội bộ)! Còn các sử gia chuyên nghiệp thì mình chưa thấy có cuốn nào thực sự đáng đọc, có những kiến thức mà mình không biết. Vài năm gần đây, sách lịch sử đáng đọc hầu hết là do các "sử gia" không chuyên viết hoặc tái bản sách của sử gia VNCH, Việt kiều hoặc sách dịch.

Vậy sử gia chuyên nghiệp có gì đáng tự hào hay "sử gia" không chuyên thì có gì đáng xấu hổ?

Dương Quốc Chính, Post FB