Ai lãnh đạo cách mạng tháng 8 tại Hà Nội

ông Nguyễn Khang

Lãnh đạo CMT8 ở HN là xứ ủy Bắc Kỳ của đảng CS VN, tương tự vậy, lãnh đạo CMT8 ở Nam Kỳ là 1 xứ ủy Nam Kỳ của đảng CS. Như các stt khác mình đã viết, trung ương đảng lúc đó còn ở Tân Trào, 2 xứ ủy đã hành động độc lập. Xứ ủy BK lúc đó đóng ở ATK Hà Đông, có thể đi xe đạp vào HN.

Đại diện xứ ủy lúc đó là các ông Nguyễn Khang, Trần Tử Bình, đại diện thành ủy HN (còn gọi là thành Hoàng Diệu) là ông Nguyễn Quyết. Đảng Dân chủ (trong VM) là ông Lê Trọng Nghĩa, đại diện cho tầng lớp tiểu tư sản, trí thức. Ông Nguyễn Huy Khôi, đại diện Ban công vận Xứ ủy (đại diện giai cấp công nông) và ông Nguyễn Duy Thán (Mỡ) phụ trách VN cứu quốc hội của VM. Ủy ban Quân sự Cách mạng gồm các thành phần kể trên do ông Nguyễn Khang làm chủ tịch.


Sau khi CM thành công, Nguyễn Khang trở thành Chủ tịch UB hành chính Bắc Bộ, tương đương với Khâm sai Bắc Bộ của CP Trần Trọng Kim. Tuy nhiên, khi trung ương về HN (23-25/8) để trực tiếp lãnh đạo CM thì Nguyễn Khang không được làm chức đó nữa mà chuyển sang công tác đảng, ông Lê Trọng Nghĩa chuyển sang công tác mặt trận. TƯ sau đó có trách nhóm lãnh đạo khởi nghĩa là đã không chiếm Ngân hàng Đông Dương. Theo mình, nếu VM chiếm ngân hàng thì Nhật sẽ đàn áp ngay và CM sẽ bị dập tắt.

Nhân vật Lê Trọng Nghĩa có thân thế và sự nghiệp khá éo le. Ông có vai trò quan trọng trong CM tháng 8 ở HN, sau này thành đại tá phụ trách quân báo (tiền thân của Cục 2 và Tổng cục 2, tình báo Bộ QP). Ông Nghĩa là cánh tay phải của tướng Giáp và bị bắt trong vụ án Xét lại chống đảng cùng nhóm ông Hoàng Minh Chính, Đặng Kim Giang, Vũ Đình Huỳnh, Vũ Thư Hiên...

Nhiều sách báo cho rằng Khâm sai Bắc Bộ khi CM nổ ra là ông Phan Kế Toại. Thực ra ông Toại đã rời bỏ chức vụ từ ngày 17/8 và rút khỏi dinh Khâm sai (Bắc Bộ phủ) vào ngày 18/8. Ngày 19/8, VM chiếm dinh Khâm sai thì Khâm sai lâm thời lúc đó là ông Nguyễn Xuân Chữ, 1 đảng viên Đại Việt, được người Nhật và TTg Trần Trọng Kim tin cậy. Ông này là người theo phò Hoàng thân Cường Để, cùng phe với ông Ngô Đình Diệm lúc đó. Ông Chữ lúc đó bị tạm bắt, khi TƯ về thì ông HCM mới ra lệnh thả.

CM tháng 8 tại HN xảy ra hoàn toàn bất bạo động, không có đổ máu. Nhóm VM lãnh đạo CM đã khôn khéo điều đình với quân Nhật để không kích động họ. Quân Nhật không nổ súng khiến cho Bảo an binh (lính khố xanh) nhanh chóng hạ vũ khí và CM thành công dễ dàng.

Sau này, chính ông HCM tiết lộ là năm 45, đảng CS chỉ có khoảng 500 đảng viên trên cả nước.

Dương Quốc Chính, stt FB