Nước Nga hậu CS - Phần 1

Sự sụp đổ của LX

Gorbachev là con người hòa nhã và cải cách. Vào cuối thập kỷ 198x ông là 1 tác nhân quan trọng để Đông Âu sụp đổ và nước Đức thống nhất, vì LX không hề can thiệp cho dù họ có đóng quân ở các nước này. Đối với LX, ông tiến hành song song việc mở cửa và đổi mới, dân chủ hóa: báo chí được tự do, dân được bầu QH, hội đồng địa phương, chủ tịch nước và tòa án hiến pháp được độc lập. Về kinh tế, Gorbachev nhắm đến sự pha trộn KTTT và KT kế hoạch, theo khuôn mẫu Bắc Âu. Ông dự đoán quá trình này mất 10-15 năm. Gor được giải Nobel hòa bình vì những cải cách này. Tuy nhiên, giống Ba Lan và các nước XHCN khác, LX đang khủng hoảng KT trầm trọng, cần các gói cứu trợ. Nhưng các nước tư bản và các tổ chức tài chính quốc tế như IMF, WB...đòi LX phải thực hiện liệu pháp sốc như đã làm với Ba Lan nhưng với tốc độ cao hơn. Liệu pháp sốc (xạ trị - đã nói trong stt về Ba Lan) khó đi kèm với nền dân chủ được, do dân sẽ phản kháng. Các nước TB khuyến cáo Gor phải thành 1 Pinochet thứ 2, người đã mở hàng liệu pháp sốc ở Chile. Gor lừng chừng không quyết nên phải đối mặt với cuộc đảo chính.

Ngày 19/8/1991, phe bảo thủ trong đảng tiến hành đảo chính, bắt cóc Gor ở nơi nghỉ mát và đem xe tăng đến uy hiếp nhà QH. Yeltsin, tổng thống Nga lúc đó, đã đứng lên ngăn chặn cuộc đảo chính thành công, nhân dân đã theo ông để chặn đứng đoàn xe tăng. Yeltsin thành người hùng bảo vệ nền DC non trẻ của LX. Ngày 23/8, Yeltsin cấm đảng CS hoạt động trên lãnh thổ Nga. Ngày hôm sau, Gor từ chức TBT đảng CS LX.

Yelsin là người trái ngược với Gor, Gor nhẹ nhàng, nho nhã, đã từng có chiến dịch cấm rượu Vodka, trong khi Yeltsin phàm ăn tục uống và nghiện rượu. Yeltsin có tham vọng vượt qua Gor và chả có gì tiện hơn là giật nước LX. Ông ta liên minh với 2 nước CH khác thuộc LX là Belorussia và Ukraina để quyết định chấm dứt mối quan hệ anh em, chính là xóa sổ LX vào ngày 8/12/1991, để lập Cộng đồng các QG độc lập SNG. Gor thấy mình trở thành TT 1 liên bang trống rỗng nên quyết định từ chức. LX chính thức sụp đổ ngày 25/12/1991

Yeltsin là người tiếp tục kế thừa Gor trong những vai trò cũ của LX và quan trọng nhất là tiếp tục tiến hành giải pháp sốc để giải cứu nền kinh tế đang trên đà sụp đổ. Mình sẽ viết tiếp trong phần sau.

Dương Quốc Chính, stt FB

Phần 2

Phần 3